Bu yazımızda sizinle telif hakkı ya da İngilizce olarak Copy right üzerinde durmak istiyoruz.
Özellikle bilimsel makalemizi bir dergiye gönderdiğimizde dergi bizden Copy Right formu doldurup imzalamamızı ister. İmzalayıp sisteme yüklemeden dergi makalemizi değerlendirmeye almaz. Yada dergi makaleyi kabul ettikten sonra da bu formu isteyebilir.
Nedir Bu (Copyright) Telif Hakkı?
Aslında bu belge telif hakkını alan kişi veya kurumlara telif hakkı alınan üründen para kazanmaları için bir koruma sağlar. Biz bilimsel makalelerden bilim insanı olarak para kazanamıyoruz çünkü telif hakkımızı COPY RIGHT formunu doldurup imzalayarak dergiye veriyoruz. Bu demek oluyor; o makale ismimiz olsa dahi artık bizim değil derginin malıdır. Dergide yayınlanan makaleyi çoğaltıp para kazanma hakkı dergiye verilmiş oluyor. Kendi yazdığınız makale dahi olsa dergiye gönderirken imzaladığımız telif hakkı devir formu sayesinde artık o derginin makalesidir. Kendi makaleniz dahi olsa artık internetten full text (tam metin) indirmeye çalışırsanız belirli bir ücret ödemek zorunda kalacaksınız. Makalede sizin isminiz dahi olsa bu böyledir.
Telif hakkını vermek istemezsek
Eğer siz dergiye telif hakkını vermek istemezseniz bu da mümkündür. Bunu yapabilirsiniz ve makalenizin tam metinini herkese açabilirsiniz. Bu şekil isterseniz makalenizi dergiye yüklerken OPEN ACCESS seçeneğini seçmeniz gerekmektedir. OPEN ACCESS seçeneği için dergiye yüklü miktar para ödemek zorunda olduğunuzu bilmelisiniz. Bu sebeple çoğu yazar bu yola çok girmeyi seçmez.
Kendi makalemizden alıntı yapmak
Bazı yazarlar daha önce kendi yayınladıkları makalelerden istedikleri gibi alıntı yapabileceklerini düşünüyorlar çünkü bunlar kendi makaleleri. Bu konuya intihal konusunda da ele almıştık. Kısaca kendi makaleniz dahi olsa o makaledeki tablo ve şekilleri o dergiye telif ödemeden kullanamazsınız. Bu kesinlikle intihale girer. Dergi ile bağlantıya geçip telif ücretini yatırdıktan sonra size dergi izin verirse ancak tablo ve şekilleri kullanabilirsiniz. Kendi makalenizdeki cümleleri de aynı şekilde başka makalelerden nasıl alıyorsanız o şekilde almalısınız yoksa bu da atıfta bulunsanız dahi intihale girecektir.
Yağmacı dergiler
Son zamanlarda gündemde olan bu konu ise YÖK tarafından ele alınsa bile tam net bir açıklama yapılmamıştır. Madem yağmacı dergiler var ve madem bu dergiler biliniyor o halde tam liste yayınlayıp o dergileri ifşa etmek gerekiyor. Aksi halde geniş anlam ifade eden cümlelerle açıklama yapmak sadece akademisyenlerin kafasını karıştırmaktadır.
9 Mart 2019 tarihinde Üniversiteler arası kurulun yaptığı açıklama şu şekilde. “Üniversitelerarası Kurul (ÜAK), Yükseköğretim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç’ın önerisiyle para karşılığı yayın yaptığından “yağmacı” (predatory) adı verilen dergilerde yayımlanan bilimsel makalelerin, akademik yükseltmelerde dikkate alınmamasını kararlaştırdı.” Buraya kadar her şey güzel. Bizler de bu yağmacı dergilere karşıyız. Fakat buradaki soru şudur. Bu yağmacı dergiler kimdir?
Yağmacı dergiler kimdir?
Yine ÜAK ‘un aynı duyurusunda yağmacı dergiler şu şekilde tarif ediliyor “Raporda, “yağmacı” olarak tanımlanan dergilerin özelliklerine de yer verildi. Buna göre, bu tür dergilerin özelliklerinin “yayımlama için makale işleme ücreti (Article Processing Charge) ödenmesinin zorunlu tutulması”, “makaleleri hızlı yayınlama sözü verilmesi ve yayınlanması”, “ilan ettiği konu dışında veya birbiriyle ilgisi olmayan birçok farklı alanda makalelere yer verilmesi”, “yayın ilkeleri açıklamasının eksik olması”, “yayın ilkelerinde açıkça makalelerde özgünlük, önem ve etki aranmadığının belirtilmesi”, “yayınlanan araştırmanın telif hakkını saklama veya koruma politikası olmaması” ve “hakem sürecinin gerçekçi işletilmemesi, hakem görüş ve önerilerinin yazar ile paylaşılmaması” olduğu belirtildi. Bu dergilerden ücret alınan fakat değerli ve akademik usule uygun yayın yapanlar ayrıca değerlendirilecek. ”
Burada akademisyen ne yapacağını bilmiyor. Çünkü bazı dergiler basım parası alabiliyor fakat yağmacı dergi değiller, bazıları Open Access için para alıyor ve bu tarife göre o dergiler de yağmacı dergi sınıfına giriyor fakat en prestijli bilim insanları buralarda yayınlar yapıyor. İşin ilginç yanı son cümlede ücret alan fakat değerli yayınlar yapılanlar ayrıca değerlendirilecektir denilmiş. Yani kaliteli bir dergi dahi olsa ÜAK isterse yağmacı sınıfına koyabilecek istemezse koymayacak. Bu şekilde bilim insanlarını çaresiz bırakmaktansa NET BİR LİSTE yayınlanması taraftarıyız. Aksi halde yukarıdaki açıklamaya göre hareket etmek neredeyse imkansız gibi olduğunu düşünmekteyiz. Umarız bu konuda bilir kişiler devreye girerek net bir açıklama yaparak sınırları belirleyebilirler.